Eenheid van Taal - Pim Volkert, Nictiz

“Eenheid van Taal, is de taal van zorgverleners die door computers begrepen wordt.” Deze uitspraak gebruikt Pim Volkert van Nictiz regelmatig om in één zin de kern van Eenheid van Taal te duiden. Als teamleider van het terminologiecentrum heeft hij met zijn mensen de afgelopen tijd keihard gewerkt om 275.000 medische termen om te zetten in een standaard taal die alle computers begrijpen. Pim vertelt hoe dit zorgprofessionals, patiënten en de hele gezondheidszorg in Nederland veel voordeel gaat opleveren.

Je moet je best doen om binnen de Nederlandse gezondheidszorg nog papieren dossiers te vinden. De meeste documenten zijn wel gedigitaliseerd. En nieuwe informatie wordt door zorgprofessionals tegenwoordig direct vastgelegd in computers. Toch is dat nog best veel werk. “Ze begrijpen dat het moet gebeuren”, zegt Pim. “De vraag is alleen of zij zich geholpen voelen door de computers. Zelf spreken ze vooral over registratielast. Niet over registratielust. Ik hoor ze in elk geval nooit zeggen dat ze het zo fijn vinden om een patiëntendossier bij te werken omdat het ze zoveel profijt oplevert.” Dat klopt, maar daar komt verandering in.

"Met eenheid van Taal zijn we nu bezig met een standaard om alle computersystemen in de zorg dezelfde taal te laten spreken. "

Alle computers dezelfde taal

Nu zorgverleners de digitaliseringsslag hebben gemaakt, is het tijd om te automatiseren. Dat maakt het namelijk mogelijk om patiëntinformatie efficiënt uit te wisselen. Die uitwisseling van informatie wordt alleen maar belangrijker nu we in Nederland steeds meer naar netwerkgeneeskunde gaan. Verschillende zorgprofessionals voegen op verschillende momenten waarde toe voor een patiënt. De ene keer is het de huisarts, dan de fysio, de volgende keer een medisch specialist. Onderling moeten ze digitaal informatie kunnen overdragen over hun gemeenschappelijke patiënten. Dat gaat het makkelijkst als dat proces geautomatiseerd is. Alle computers moeten dan wel dezelfde taal spreken. Dat is niet het geval, omdat iedereen zijn eigen woordenboek heeft ontwikkeld. Met Eenheid van Taal zijn we nu bezig met een standaard om alle computersystemen in de zorg dezelfde taal te laten spreken, of minstens daaraan te kunnen koppelen.”

Monnikenwerk

“Voor alle duidelijkheid”, vervolgt Pim, “als we het over Eenheid van Taal hebben, dan hebben we het over computertaal. Professionals moeten vooral de termen gebruiken die ze in hun opleiding hebben geleerd. Dat is hun vaktaal, hun jargon. Het gaat er vooral om dat hun jargon wordt begrepen door computers. En computers ‘praten’ in codes. We hebben dus woordenboeken nodig waarin alle medische termen worden vastgelegd om vervolgens aan elke term een unieke code te koppelen. Dan gaan computers begrijpen wat de professionals bedoelen met hun jargon. Bij Nictiz maken en beheren we al deze woordenboeken. Inderdaad, dat is monnikenwerk. Maar wel de bron van iets heel belangrijks.”

Inhoud én structuur

Nictiz legt niet alleen maar de termen in de woordenboeken vast. Ze doen dat meteen in een bepaalde structuur. Computers kunnen zo medische termen presenteren in keuzemenu’s en zoekvelden waar de gebruikers mee werken. Eenheid van Taal is dus zowel inhoud als structuur. Waarom die structuur zo belangrijk is? Pim legt het uit aan de hand van een te vroeg geboren baby. “Hoe weeg je die baby? Met kleren aan? Met een luier misschien? Is die luier vol of leeg? Heeft de baby net gedronken? Allemaal relevante informatie die je graag wilt vastleggen. Het feitelijk gewicht alleen zegt niet zoveel. Dankzij de structuur van Eenheid van Taal kan een professional niet alleen een medische term, maar ook de volledige context vastleggen via keuzemenu’s. Overdracht van patiëntinformatie tussen twee professionals wordt daarmee eenduidig, volledig en makkelijk.” Dat geldt voor alle professionals. Dus bijvoorbeeld ook voor een arts op de Spoed Eisende Hulp. Als hij een foto wil laten maken van de knie van een klusser die van een trap is gevallen, dan vraagt hij die via zijn computer aan bij de radioloog. Dankzij een goede structuur, codeert de computer die aanvraag op zo’n manier dat de radioloog direct ziet en begrijpt wat de vraag is en wat er precies aan de hand is. Die informatie kan hij 1-op-1 overnemen en gebruiken voor zijn eigen verslag. Dat is wat Eenheid van Taal oplevert.

Vrije tekst zonder codes werkt niet

De meeste bestaande computersystemen zijn nog niet zover met Eenheid van Taal. Professionals werken medische informatie nu nog vaak noodgedwongen uit in vrije tekst zonder codes. Dat is zonde, want met vrije tekst kunnen computers niet zoveel. Ze kunnen de professionals in elk geval niet helpen en bezorgen hen vooral veel werk. “Laat ik een voorbeeld geven”, zegt Pim. “Als een patiënt wordt ontslagen uit het ziekenhuis, ontvangt de huisarts een ontslagbrief. Hierin staat in vrije tekst beschreven wat de diagnose was, welke onderzoeken en verrichtingen zijn gedaan en nog wat meer context. Alleen zijn patiëntnummer, bsn-nummer en geboortedatum zijn gestructureerd. De huisartsassistente gaat met een gele marker aan de slag om de relevante informatie te highlighten om vervolgens de belangrijkste feiten over te typen in het eigen huisartsendossier. En wat denk je dat de huisarts doet zodra hij zijn patiënt weer voor het eerst ziet? Die gaat zijn patiënt vragen stellen over de hele medische voorgeschiedenis waar het ziekenhuis alle antwoorden op heeft. Omdat het in onbekende taal is overdragen, is dat dus niet goed overkomen.”

Opkomst van netwerkgeneeskunde

De opkomst van netwerkgeneeskunde verhoogt de noodzaak van Eenheid van Taal. In toenemende mate worden gegevens van de ene naar de andere zorgverlener overgedragen. Overtypen van informatie en steeds opnieuw dezelfde vragen stellen aan patiënten is tijdrovend, onnodig en vervelend. Zorgverleners voeren soms zelfs opnieuw onderzoeken uit, omdat de onderzoeksgegevens van de vorige professional niet in het eigen systeem past. Artsen prikken dan dus liever een keer extra bloed zodat ze zeker weten dat het goed in het eigen dossier staat. Niet fijn voor de patiënt, extra tijd en kosten voor de zorgprofessional en het zorgsysteem wordt onnodig belast qua capaciteit en kosten. Eenheid van Taal helpt dat allemaal voorkomen.

Implementatie

Voor de ontwikkeling van de woordenboeken om Eenheid van Taal in de zorg te realiseren, gebruikt Nictiz hét internationale medisch terminologiestelsel SNOMED. Nictiz ontwikkelt en beheert SNOMED in Nederland voor het ministerie van VWS, de houder van SNOMED. Pim: “Onlangs hebben we voor 275.000 medische termen de vertaling in codes opgeleverd. Dit zijn alle termen die zorgverleners ooit bedacht hebben om iets vast te kunnen leggen. Nu de woordenboeken klaar zijn, kunnen we gaan implementeren. Deels gebeurt dat al en we zijn het gebruik nu ook aan het stimuleren. Ik merk al dat er steeds meer vraag komt.”

De toegevoegde waarde van relaties

De woordenboeken zijn meer dan medische termen en codes alleen. Er zijn ook zo’n 1,5 miljoen relaties tussen de termen aangebracht. Pim legt graag uit wat het nut van die relaties is. “Stel, er wordt onderzoek gedaan naar een schedelfractuur na een fietsongeval. Een arts moet daarover medische informatie vastleggen, zoals het röntgenbeeld, de exacte locatie van de fractuur en hoe groot de fractuur is. Dit zijn drie velden waar codes achter zitten. Daarnaast kun je nog vastleggen wat voor fietsongeluk het was. Was het met een racefiets, stadsfiets of e-bike? Je kan zelfs nog de mate van ernst toevoegen: licht, middel of zwaar. Relateer je al deze data aan elkaar, dan kun je onderzoek doen en conclusies trekken. Blijkt uit de data bijvoorbeeld dat dit type zware schedelfracturen vaak voorkomt bij e-bike ongevallen, dan is dat informatie die op verschillende manieren van toegevoegde waarde kan zijn. Ten eerste ontstaat steeds meer medische kennis over het type fractuur in dit specifieke geval. Elk nieuw geval kan daardoor beter en sneller geholpen worden. Ten tweede kan de verzamelde data aantonen of dit soort zware schedelfracturen veroorzaakt door e-bike ongevallen steeds vaker voorkomen. Zo ja, dan betekent dat een toenemende belasting van en hogere kosten voor de zorg. Het dragen van een helm kan dat voorkomen. Deze informatie kan dus helpen om beleid te maken waarbij het dragen van een helm verplicht is. Dat is veiliger voor de mensen in het verkeer en het ontlast de zorg.”

Computers helpen bij nemen van besluiten

Dankzij de woordenboeken met medische termen en de relaties daartussen, worden professionals steeds beter en sneller geholpen door hun computer. De volledige database kan direct worden geraadpleegd om goede besluiten te nemen. Stel dat een baby wordt geboren met een zesde teen. Dat is een teken dat die baby een vergrote kans heeft op een zeldzame ziekte. Heb je dat als verloskundige nog nooit aan de hand gehad, dan weet je dat niet. Zodra het wordt vastlegt in het systeem, dan meldt die computer dat direct en de verloskundige kan meteen actie nemen. Computers gaan zorgverleners echt helpen in hun werk. Dat is nodig ook omdat beslissingsondersteuning steeds belangrijker wordt. Daar heb je dan wel nauwkeurige data voor nodig. Dankzij de Eenheid van Taal wordt die data steeds nauwkeuriger.

Registratielast wordt registratielust

Het is wel duidelijk dat Eenheid van Taal zorgprofessionals veel profijt gaat opleveren. Professionals zijn sneller klaar met hun dossiervoering. Ze hoeven alleen nog maar de juiste termen aan te vinken die allemaal beschikbaar zijn dankzij de woordenboeken. Zodra ze dat gedaan hebben, legt de computer razendsnel relaties om ze te helpen betere besluiten te nemen. “Zo wordt registratielast dan toch registratielust”, zegt Pim opgewekt. “En dat heeft ook voordelen voor de gezondheidszorg in het algemeen. Dankzij alle data en kennis die ontstaat, kan de zorg beter en breder sturen op kwaliteit en kosten. En hoe meer data, hoe meer kennis en hoe hoger de kwaliteit van de zorg in Nederland.” Tot slot heeft ook de patiënt baat bij Eenheid van Taal. Die wil gewoon een goede arts die zoveel mogelijk weet en de beste besluiten neemt. Die patiënt weet ook dat een arts een mens is en nooit 100% op de hoogte kan zijn van alle en meest actuele kennis. Computers hebben die kennis wel als ze dezelfde taal spreken. Dus als zijn arts kan leunen op al die kennis van die computers, dan geeft hem dat een geruststellend gevoel.

“Het is wel duidelijk dat eenheid van taal zorgprofessionals veel profijt gaat opleveren"

Iedereen krijgt met Eenheid van Taal te maken

De woordenboeken zijn klaar en de voordelen zijn helder. Nu is het de beurt aan medische technologieleveranciers om Eenheid van Taal te implementeren bij hun klanten. “Traditionele leveranciers hebben door de jaren heen al veel waardevolle data opgebouwd. Dat hebben ze met eigen coderingen gedaan in hun eigen taal. Dat kan je niet zomaar overboord gooien, dus ze moeten het gaan vertalen. Dat kost tijd. Bij nieuwe technologieleveranciers kan dat sneller gaan omdat ze vanaf de grond kunnen bouwen. Implementatie vraagt hoe dan ook een investering van zorginstellingen, maar op termijn gaan ze daar zeker de vruchten van plukken. Duidelijk is in elk geval dat elke zorgprofessional met Eenheid van Taal te maken krijgt. Standaardiseren van de taal gaat vroeg of laat overal gebeuren. Ook de klanten van Alphatron gaan er om vragen, als dat al niet gebeurt”, besluit Pim.